تأثیر کاربرد کود آلی با منشأ ماهی و میگو بر برخی خصوصیات کمی و کیفی گلرنگ (Carthamus tinctorius L.)

سابقه و هدف: دانه‌های روغنی، منابع مهم روغن‌های گیاهی هستند. دانه گلرنگ با محتوای روغن 25 تا 45 درصد، یکی از دانه‌های روغنی بسیار ارزشمند می‌باشد. امروزه، انسان‌ها از اثرات مضر کودهای شیمیایی بر محیط زیست آگاه هستند. بنابراین کاربرد کودهای آلی به عنوان یک استراتژی مناسب برای افزایش مادۀ آلی خاک و بهبود ساختار خاک با افزایش پایداری خاکدانه‌ها شناخته می‌شود. یکی از روش‌های کاربرد ضایعات آبزیان، استفاده از آنها به عنوان کود آلی است. کود ماهی، سرشار از مواد غذایی بخصوص نیتروژن و فسفر است که کمبود این عناصر را در مزارع و باغ‌ها رفع می‌کند. کیتین که در اسکلت میگو یافت می‌شود، دومین پلی‌ساکارید نیتروژن‌دار طبیعی فراوان بعد از سلولز بر روی زمین است. مقادیر عظیمی از ضایعات ماهی و پوست میگو، در شرکت‌های تولید غذاهای دریایی در سراسر جهان، دور ریخته می‌شوند. بنابراین کاربرد مواد زائد تجدیدپذیر به عنوان کود، از نظر اقتصادی مناسب است. از آنجا که نیتروژن و فسفر از عناصر ضروری در رشد گلرنگ می‌باشند، کاربرد ضایعات ماهی و پوست میگو که سرشار از این عناصر هستند، می‌تواند باعث افزایش عملکرد کمی و کیفی گلرنگ شود. مواد و روش‌ها: به منظور بررسی اثر ضایعات میگو و ماهی بر خصوصیات کمی و کیفی گلرنگ، آزمایشی در قالب طرح کاملاً تصادفی با 13 تیمار (شامل 3 گرم میگو در سطح خاک، 3 گرم میگو مخلوط با خاک، 5/1 گرم میگو در سطح و 5/1 گرم میگو مخلوط با خاک، 3 گرم میگو + 2/0 گرم اوره در سطح و 3 گرم میگو + 2/0 گرم اوره مخلوط با خاک، 5/1 گرم میگو + 2/0 گرم اوره در سطح و 5/1 گرم میگو + 2/0 گرم اوره مخلوط با خاک، 5 گرم ماهی در سطح و 5 گرم ماهی مخلوط با خاک، 10 گرم ماهی در سطح و 10 گرم ماهی مخلوط با خاک، شاهد) و 4 تکرار در گلخانه دانشگاه نهاوند انجام شد. تعداد دانه، قطر طبق، تعداد گل در بوته، تعداد شاخه فرعی، وزن هزاردانه، درصد روغن، میزان و نوع اسیدهای چرب اندازه‌گیری گردید. یافته‌ها: نتایج آزمایش بیانگر تأثیر مثبت کاربرد ضایعات میگو و ماهی بر کلیه صفات مورد بررسی است به طوری که بیشترین قطر طبق (1/2 سانتی‌متر) در تیمار 5/1 گرم میگو در سطح خاک، بیشترین تعداد دانه با کاربرد 5/1 گرم میگو مخلوط با خاک و بالاترین وزن هزار دانه (1/39 گرم) در تیمار 5 گرم ماهی مخلوط با خاک به دست آمد. بیشترین درصد روغن (31/25%) از تیمار 3 گرم میگو + 2/0 گرم اوره مخلوط با خاک به دست آمد. بیشترین لینولئیک اسید (56/73%) از تیمار 3 گرم میگو + 2/0 گرم اوره در سطح خاک، بیشترین میزان اولئیک (22/33%) و لینولنیک (38/0%) در تیمار 5/1 گرم میگو + 2/0 گرم اوره در سطح خاک تولید شد. بیشترین پالمیتیک (32/11%) در تیمار 3 گرم میگو مخلوط با خاک و بیشترین میزان استئاریک (97/1%) در تیمار 10 گرم ماهی در سطح خاک به دست آمد. نتیجه‌گیری: نتایج آزمایش، تأثیر مثبت ضایعات میگو و ماهی به ویژه میگو را بر کلیه صفات مورد بررسی نشان داد، همچنین با کاربرد همزمان کود آلی و شیمیایی، بیشترین درصد روغن تولید گردید. باتوجه به نتایج این مطالعه و به منظور کاهش کاربرد کودهای شیمیایی و دستیابی به اهداف کشاورزی پایدار، پیشنهاد می‌گردد در مطالعات مزرعه‌ای و وسیع، از ضایعات فراوان ماهی و میگو ، به عنوان جایگزین یا مکملی برای کودهای شیمیایی استفاده گردد. به دلیل حجم زیاد ضایعات ماهی و میگو در جنوب ایران و تحمل بالای گلرنگ به تنش خشکی و شوری، کاربرد ضایعات آبزیان به عنوان کود در کشت گلرنگ می‌تواند موضوع تحقیقات آینده قرار گیرد.